Szczegółowy opis rozwiązania
Bilbao, ze względu na swoje położenie u ujścia rzeki Nervión do Zatoki Biskajskiej, od XVI wieku było ważnym punktem handlowym na mapie Europy, głównie ze względu na port eksportujący żelazo i wełnę. Prawdziwy rozkwit finansowy Bilbao nastąpił na przełomie XIX i XX wieku wraz z nadejściem rewolucji przemysłowej. W mieście powstały huty żelaza i stali; prężnie rozwijał się także przemysł stoczniowy i tekstylny. Bilbao stało się jednym z najważniejszych ośrodków industrialnych w całej Hiszpanii.
To, co jednak było siłą napędową miasta przez kolejne dekady XX wieku, w latach 70. i 80. ubiegłego stulecia stało się bolączką jego mieszkańców. Przemysł bowiem przechodził poważny kryzys, a miasta, które rozwijały się do tej pory dzięki niemu, musiały szukać nowej tożsamości, a przede wszystkim rozwiązań dla trawiących je problemów. Jednym z nich było rosnące bezrobocie, sięgające nawet 30% wśród mieszkańców całego regionu tzw. Wielkiego Bilbao, do tej pory zatrudnionych w sektorze przemysłowym, przy jednocześnie słabo rozwiniętym obszarze usług. Do trudności, z którymi musieli mierzyć się włodarze miasta zaliczyć należy też degradację środowiska, szczególnie na terenach portowych wzdłuż rzeki Nervion (dzielnica Abandoibarra) oraz postępujące wykluczenie społeczne i emigrację z nim związaną. Jasnym stało się, że Bilbao potrzebuje nowej drogi rozwoju i impulsu, który przyczyni się do transformacji miasta.
Systemowe zmiany były jednak utrudnione przez strukturę własnościową terenu centralnie położonej dzielnicy Abandoibarra – grunty o potencjale do rewitalizacji należały aż do sześciu różnych instytucji publicznych: firm państwowych, rządu Kraju Basków oraz urzędów miasta Bilbao, Bizkaia i Barakaldo. Żadna z instytucji publicznych samodzielnie nie miała wystarczających środków na przeprowadzenie kompleksowej rewitalizacji dzielnicy Abandoibarra, a prywatne podmioty nie były skłonne do inwestycji w pojedyncze projekty bez gwarancji transformacji całego nabrzeża.
Rozwiązaniem było utworzenie spółki Bilbao Ría 2000, w której skład weszli reprezentanci wysokiego szczebla wszystkich ww. instytucji publicznych. Każdy podmiot przekazał na rzecz spółki przynależne tereny w dzielnicy Abandoibarra, zajmując udziały w spółce odpowiadające wartości gruntów. Przedsiębiorstwo skupia się na scalaniu przynależnych terenów, przygotowywaniu ich pod inwestycje zgodnie z nowym planem zagospodarowania i sprzedaży prywatnym inwestorom. Decyzje odnośnie podziału gruntów zapadają poprzez konsensus wszystkich udziałowców, dzięki czemu są odporniejsze na próbę czasu i zawirowania polityczne.

Członkowie zarządu Bilbao Ría 2000 podejmują decyzje poprzez konsensus, co ułatwia prowadzenie długofalowych projektów Zyski ze sprzedaży gruntów są reinwestowane w strategiczne projekty transformacji Bilbao: poprawę infrastruktury transportowej i mobilności mieszkańców metropolii oraz regenerację środowiska i stworzenie przyjaznej człowiekowi tkanki miejskiej. W tym zakresie Bilbao Ría 2000 przez dwadzieścia osiem lat swojej działalności zainwestowała ponad miliard euro2 i przyczyniła się m.in. do:
- Przekształcenia stoczni, obiektów portowych i linii kolejowej w przestronną promenadę wzdłuż ujścia rzeki, park nad rzeką oraz uprzywilejowany obszar mieszkalny, rekreacyjny i gospodarczy;
- Budowy dużego parku i stacji obsługującej dwie linie kolejowe Adif (Cercanías i Ancho Métrico), wraz z innymi elementami miejskimi, a tym samym nadanie nowego życia temu obszarowi;
- Odzyskania powierzchni ponad 600 000 metrów kwadratowych ziemi, którą przez lata zajmował przemysł stalowy i przekształcenia jej w obszar, na którym znajduje się centrum biznesowe, obiekty sportowe oraz duże tereny zielone i rekreacyjne;
- Miejskiej integracji kolei, poprawy dostępu do dróg, przeniesienia miejskich służb ochrony ludności i bezpieczeństwa obywateli oraz budowy nowej dzielnicy mieszkalnej.
Równolegle realizowaną inwestycją, która niewątpliwie przyczyniła się do sukcesu transformacji miasta była budowa europejskiej siedziby nowojorskiego Muzeum Guggenheima w Bilbao. Pomimo początkowych protestów ze strony mieszkańców i prywatnych właścicieli terenu, determinacja władz miasta doprowadziła do budowy międzynarodowej instytucji kultury w 1997 roku. Spektakularny obiekt zaprojektowany przez Franka Gehry’ego w ciągu pierwszego roku przyciągnął do Bilbao 1 360 000 odwiedzających, dzięki czemu inwestycja o wartości 132 mln euro „zwróciła się” już po dwunastu miesiącach funkcjonowania.3

Muzeum Guggenheima stało się symbolem transformacji zachodzącej w Bilbao Projekty realizowane pod egidą Bilbao Ría 2000 oraz budowa Muzeum Guggenheima znacząco poprawiły jakość życia mieszkańców oraz miejską gospodarkę. Przestrzenie, które wcześniej były zajmowane przez stocznie zostały przekształcone w promenady, parki, galerie sztuki pod gołym niebem. Zbudowano nowe dzielnice i obszary biznesowe, w których duży nacisk kładziono na jakość architektury.
Transformacja miasta przyczyniła się do stworzenia nowej struktury gospodarczej skupionej na usługach, kulturze i nowych gałęziach przemysłu, tworząc tzw. efekt Bilbao, który stał się inspiracją dla wielu przemysłowych ośrodków. W Polsce powtórzeniem sukcesu Bilbao są obecnie zainteresowane miasta górnicze leżące na Górnym Śląsku stojące przez wyzwaniem transformacji energetycznej. Jednym z nich jest Rybnik, gdzie przemysł węglowy do 2035 r. ma zostać zastąpiony nowymi miejscami pracy w sektorze usług i odnawialnych źródeł energii.4