„Żywa Ulica” – prototypowanie przestrzeni miejskiej

Krótki opis rozwiązania

W 2017 roku Urząd Miasta Dąbrowa Górnicza, planujący szerokie działania rewitalizacyjne obszaru Śródmieścia, postanowił w innowacyjny sposób zmienić charakter ulicy 3 Maja. Cieszący się w  przeszłości licznymi spacerowiczami śródmiejski deptak handlowy, ku niezadowoleniu mieszkańców, od dawna zdominowały samochody, a większość lokali zajęły banki i firmy finansowo-prawne¹. Urzędnicy miejscy postanowili zaprosić do współpracy zespół urbanistów i architektów z Fundacji Napraw Sobie Miasto², specjalizujących się w implementowaniu metody prototypowania przestrzeni publicznej. W ten sposób powstał projekt „Żywa ulica”, który na trzy październikowe tygodnie przekształcił ulicę 3 Maja w miejski eksperyment.

Ulica tymczasowo została objęta zakazem ruchu samochodowego oraz wypełniona małą architekturą (ławki, donice z krzewami). Projektanci zmian prowadzili konsultacje z użytkownikami przestrzeni na każdym etapie realizacji. Implementacje tymczasowych rozwiązań poprzedziły wywiady z mieszkańcami i przedsiębiorcami, a w trakcie prototypowana przekształceń urbaniści na bieżąco monitorowali ich odczucia i oceny. Testowanie pomysłu i ciągłe zbieranie opinii umożliwiało modyfikacje założeń projektowych oraz skuteczniejszą optymalizacje projektu i końcowych rekomendacji³.

Szczegółowy opis rozwiązania

Dąbrowa Górnicza podjęła się w 2017 roku działań rewitalizacyjnych terenu Śródmieścia, gdzie od dawna spacerowiczów zaczęły wypierać samochody, co znacznie kontrastowało z oczekiwaniami mieszkańców⁷. Projekty współfinansowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, które postanowiło jednak skłonić władze miasta do zastosowania innowacyjnego rozwiązania⁸. Włodarze Dąbrowy rozpoczęli realizację, pionierskiego na skalę kraju, procesu szerokiej partycypacji społecznej. W celu dogłębnej analizy obszarów projektowych wykorzystano m.in. konsultacje społeczne, warsztaty oraz spacery badawcze. Metodę działania łączącą wszystkie powyższe narzędzia zastosowano w pracach nad rewitalizacją ulicy 3 Maja, gdzie do współpracy zaproszono ekspertów z Fundacji Napraw Sobie Miasto, którzy specjalizują się w prototypowaniu przestrzeni publicznej.

Metoda prototypowania polega na wprowadzaniu tymczasowych przekształceń przestrzeni, które umożliwiają bieżące monitorowanie ocen i opinii mieszkańców oraz wypracowanych wspólnie modyfikacji korekcyjnych. To narzędzie służące do zbierania informacji o potrzebach osób korzystających z wybranego terenu, sprawdzania poprawności przyjętych założeń lub usprawniania pomysłów. Dzięki niemu razem z użytkownikami przekształcanego miejsca można przetestować nową organizację ruchu, różne rozstawienia ławek lub wybrać materiały budowlane do projektu architektonicznego⁹. Na dużą skalę pierwszy raz prototypowanie przestrzeni zastosowała Janette Sadik-Khan – była komisarz do spraw transportu w Nowym Jorku (w latach 2007-2013) – która przekształciła w ten sposób miejskie ulice i place na czele ze słynnym Times Square, wprowadzając w wielu miejscach priorytet dla ruchu pieszego i transportu zbiorowego¹⁰.

Wyprowadzone i testowane przez trzy październikowe tygodnie w 2017 roku zmiany na ulicy 3 Maja w Dąbrowie Górniczej zmiany, polegały na znacznym ograniczeniu ruch drogowego i zwiększeniu obecności zieleni. W trakcie prototypowania prowadzano regularny dialog z użytkownikami przestrzeni, podczas którego przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność gospodarczą przy rewitalizowanej ulicy, wyrazili obawy i niezadowolenie z niewystarczającego uwzględnienia ich potrzeb odnośnie dostaw towaru we wstępnych założeniach¹¹. Tymczasowość rozwiązań będąca kluczowym aspektem prototypowania, umożliwiła projektantom wprowadzenie korekt i bardziej kompromisową modyfikacje projektu końcowego. Testowane zmiany poparło 70% spośród wszystkich 246 ankietowanych użytkowników ulicy¹².

W oparciu o sprawdzone w procesie prototypowania zmiany przestrzeni ulicy 3 Maja, urbaniści i architekci z Fundacji Napraw Sobie Miasto przygotowali zestaw rekomendacji dla procesu rewitalizacji tego konkretnego obszaru Śródmieścia, które zostały przedstawione w raporcie końcowym¹³.

Władze Dąbrowy Górniczej posiłkując się wynikami pracy ekspertów, podjęły decyzję o wymianie tymczasowych elementów małej architektury na trwałe miejskie ławki i donice. Ulica 3. Maja pozostanie deptakiem pieszym lub zostanie zamieniona w pierwszy w regionie woonerf (z holenderskiego) – ulicę o zdecydowanej dominacji ruchu pieszo-rowerowego i znacznym ograniczeniu obecności samochodów¹⁴.