Gdynia Biznes i przedsiębiorczość

UrbanLab - laboratorium miejskich innowacji

Obszar wdrożenia

Biznes i przedsiębiorczość

Źródło finansowania

Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2014-2020, Fundusz Spójności

Wielkość miasta

Duże (246 tys. mieszkańców)

Województwo

Pomorskie

W wielu miejscach w Europie idea funkcjonuje już od wielu lat i przekłada się na konkretne mierzalne rezultaty

Krótki opis rozwiązania

W marcu 2019 roku w Gdyni na terenie Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego powstało Laboratorium Miejskie – UrbanLab, będące pierwszym tego typu przedsięwzięciem w Polsce. Jego podstawowym zadaniem jest podnoszenie poziomu życia mieszkańców Gdyni, poprzez wprowadzanie trwałych i innowacyjnych rozwiązań w przestrzeni miejskiej. Projekt został zaplanowany na trzy lata (z możliwością przedłużenia o dwa kolejne), w czasie których aktywnie będą identyfikowane potrzeby, zadania i problemy, a następnie poszukiwane innowacyjne sposoby ich rozwiązywania w otwartej formule dialogu i współpracy z mieszkańcami, urzędnikami i organizacjami pozarządowymi. W pierwszym roku  działalności UrbanLab skupił się na tematyce partycypacji i zaangażowania mieszkańców oraz otwartych miejskich danych. Poprzez sieciowanie i łączenie zasobów miasta oraz dobrą współpracę ze środowiskiem biznesu, nauki czy NGO organizowane są wydarzenia, seminaria, konferencje w odpowiedzi na wyzwania i problemy miejskie. Przykładem takiego działania było spotkanie poświęcone otwartym danym miejskim i możliwości ich wykorzystania przez mieszkańców, w którym udział wzięli przedstawiciele firm z branży IT (odpowiedzialnych za portal otwartedane.gdynia.pl) oraz urzędu miasta. Projekt powstał dzięki współpracy Urzędu Miasta Gdynia, gdyńskiego Laboratorium Innowacji Społecznych, Instytutu Rozwoju Miast i Regionów oraz Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju2.

Problem

  • Ograniczony udział mieszkańców w bezpośrednim kreowaniu polityki miejskiej3
  • Mechanizmy konsultacji społecznych niespełniające oczekiwań mieszkańców4
  • Potrzeba rozwoju miasta w duchu smart city z wykorzystaniem najnowszych technologii teleinformatycznych, umożliwiających większe zaangażowanie mieszkańców w tworzenie polityki miejskiej5
  • Niewystarczająca współpraca pomiędzy użytkownikami przestrzeni miejskiej (urzędnicy, mieszkańcy, przedsiębiorcy, naukowcy/eksperci, organizacje pozarządowe)
  • Brak dedykowanej przestrzeni i platformy do prowadzenia dialogu oraz wypracowywania rozwiązań miejskich wyzwań
  • Rosnące i zmieniające się potrzeby mieszkańców, które wymagają innowacyjnego podejścia

Szczegółowy opis rozwiązania

UrbanLab Gdynia to przestrzeń do innowacyjnego kreowania rozwiązań miejskich wyzwań, identyfikowanych i adresowanych przy udziale jak największej ilości zainteresowanych stron, tj. użytkowników przestrzeni miejskiej (urzędnicy, mieszkańcy, przedsiębiorcy, naukowcy/eksperci, organizacje pozarządowe). Laboratorium dysponuje fizyczną przestrzenią umożliwiającą organizację regularnych spotkań i warsztatów. Zagadnienia, będące przedmiotem wyzwań, są wybierane corocznie przez spotykającą się cyklicznie grupę strategiczną – zespół ogólnopolskich ekspertów i ekspertek w tematyce rozwoju miast, wraz z przedstawicielami i przedstawicielkami Urzędu Miasta i władz Gdyni. Jej praca z założenia opiera się na raportach, diagnozach i dokumentach strategicznych, które już powstały, bądź będą powstawać w poszczególnych jednostkach miejskich oraz na wiedzy jej członków na temat wyzwań stojących współcześnie przed miastami, globalnych trendów i lokalnych uwarunkowań. Do jej obowiązków należy także ewaluacja działania całego programu: odpowiedź na pytania czy UrbanLab faktycznie wpływa na większe zaangażowanie mieszkańców i mieszkanek  w tworzenie miejskich polityk i czy prowadzone działania istotnie sprzyjają rozwiązaniu zdiagnozowanych problemów6.

Sformułowaniem konkretnych wyzwań dotyczących obranego przez grupę strategiczną zagadnienia i realizacją projektów UrbanLabu kieruje Zespół Tematyczny, czyli kilkunastoosobowa grupa, powoływana w każdym roku działania UrbanLabu, składająca się z osób posiadających doświadczenie w obszarze tematycznym i znajomość lokalnego kontekstu, któremu poświęcone są w danym roku działania UrbanLabu. W roku 2019 obszarem tym była partycypacja i rozwój społeczeństwa obywatelskiego. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele administracji miejskiej i Rady Miasta oraz rad dzielnic (2 miejsca w zespole) i organizacji pozarządowych (5 miejsc w zespole), wyłonieni w otwartym naborze prowadzonym przez Laboratorium Innowacji Społecznych, które prowadzi UrbanLab7.

Grupa strategiczna wyznacza obszar działania, a zespół tematyczny opracowuje zagadnienia w ramach obszaru i dalej kieruje pracę UrbanLabu na różne ścieżki. Pierwszą z nich jest inkubator innowacji, który służy tworzeniu rozwiązań o mniejszej skali, bardziej doraźnych, istotnych z perspektywy konkretnych grup mieszkańców i mieszkanek. Tematykę innowacji poszukiwanych w danym roku wyznacza zespół tematyczny. Po jej określeniu, UrbanLab wyodrębnia miejsca dla 20 innowatorów i innowatorek. Każdy z nich otrzyma wsparcie (w formie szkoleń, indywidualnych konsultacji i możliwości przedyskutowania swoich pomysłów z przedstawicielami struktur miejskich) w dopracowaniu prototypu wymyślonej innowacji. Dziesięciu innowatorów otrzyma dofinansowanie – środki na sprawdzenie skuteczności swojego pomysłu oraz jego przygotowanie do dalszego wdrożenia w mieście.

Drugą ścieżką jest powołanie grupy roboczej, odpowiedzialnej za przygotowanie rozwiązań dla konkretnego problemu, ale o bardziej systemowym charakterze, w większej skali, kompleksowo wpływających na rozwiązywanie problemów i radzenie sobie z wyzwaniami w skali całego miasta. W skład grupy, w zależności od postawionego przed nią zadania, wchodzą zarówno osoby z odpowiednią wiedzą w danym temacie, jak i przedstawiciele mieszkańców Gdyni. Ich praca opiera się na eksperckich materiałach otrzymanych od pracowników Miasta oraz doświadczeniu i dialogu, ciągłej wymianie perspektyw, patrzeniu na problem oczami innych (tworzeniu rozwiązań w oparciu o ideę partycypacji i inkluzyjności)8.

Pierwsze spotkania i warsztaty przeprowadzone przez Urban Lab Gdynia dotyczyły idei foodsharingu (dzielenia się jedzeniem) oraz kół samokształcenia, czyli nieodpłatnej wymiany wiedzy we wspólnotach sąsiedzkich (inspirowane podobnymi działaniami podejmowanymi na szeroką skalę m.in. w Szwecji)9. Kolejnym tematem podjętym przez Urban Lab były otwarte dane - forma udostępnienia danych publicznych w sposób przejrzysty, przydatny i zgodny ze standardami oraz przepisami prawa. Gdynia posiada obecnie trzy duże źródła miejskich danych: portal otwartedane.gdynia.pl, portal edukacja.gdynia.pl gromadzący dane oświatowe oraz wskaźniki w ramach międzynarodowej normy ISO 37120 dostarczające informacji o usługach miejskich i jakości życia, dzięki którym można m.in. stwierdzić, w którym miejscu rozwoju znajduje się miasto i jaki jest poziom życia jego mieszkańców w porównaniu z najbardziej rozwiniętymi ośrodkami miejskimi na świecie. Spotkanie miało przede wszystkim charakter informacyjny. Uczestnicy mogli dowiedzieć się czym są otwarte dane miejskie, w jaki sposób można je wykorzystywać i przetwarzać, by służyły mieszkańcom10.

Formuła Urban Labów nie ogranicza się jedynie do dyskusji i spotkań informacyjnych. W wielu miejscach w Europie funkcjonuje ona już od wielu lat i przekłada się na konkretne mierzalne rezultaty11. Dobrym przykładem jest miasto Preston (120 tys. mieszkańców) w Wielkiej Brytanii, które wypracowało na przełomie 2015 i 2016 roku jednolity oraz przejrzysty sposób monitorowania wydatków publicznych. W proces ten zaangażowani byli mieszkańcy, urzędnicy i przedsiębiorcy. Metodologia ewaluacji wydatków umożliwiła łatwy sposób śledzenia środków publicznych i zwiększyła jawność funkcjonowania sektora publicznego. Wzrosły też zyski lokalnych przedsiębiorstw z 14% do 28% całej kwoty wydatków (zamówień) publicznych12.

Polska partycypacja, także gdyńska ma trzy problemy. Po pierwsze jest najczęściej partycypacją przeciw czemuś. Mieszkańcy angażują się wtedy, kiedy trzeba zaprotestować, zamiast zaproponować konstruktywne rozwiązania. Po drugie partycypacja jest dosyć „płytka” – mieszkańcy są aktywni, jeśli nie wymaga to od nich wiele pracy, np. mogą kliknąć w krótką ankietę w Internecie, czy oddać głos w budżecie obywatelskim, ale już bardziej skomplikowane procesy wymagające poświęcenia prywatnego czasu angażują zdecydowaną mniejszość obywateli. Trzeci problem to tzw. patriarchalność, która polega na tym, że aktywiści bardzo dużo mówią o partycypacji, ale rozumieją ją jako przedkładanie władzom miasta swoich rozwiązań do wdrożenia, uznając je za najlepsze i nie podlegające dyskusji. To jest dla mnie zadanie dla UrbanLabu – aby przełamywać te problematyczne cechy. Zachęcić mieszkańców do twórczego działania i współdziałania z urzędnikami na rzecz zmian. Zbudujmy w Urban Labie pole dialogu, pole do głębszej dyskusji13

Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji

UrbanLab - laboratorium miejskich innowacji

Korzyści

  • Zwiększony udział mieszkańców w procesie tworzenia polityki miejskiej
  • Większa świadomość mieszkańców na temat wyzwań miejskich i nowoczesnych rozwiązań technologicznych
  • Stworzenie platformy i przestrzeni do dialogu pomiędzy wszystkimi użytkownikami przestrzeni miejskiej (urzędnicy, mieszkańcy, przedsiębiorcy, naukowcy/eksperci, organizacje pozarządowe), umożliwiającej wypracowywanie innowacyjnych rozwiązań i wdrożeń
  • Interdyscyplinarne podejście do wypracowywania rozwiązań bieżących i przyszłych problemów miejskich
  • Podniesienie poziomu życia mieszkańców i ich poczucia wpływu na otaczającą rzeczywistość
  • Szansa dla przedsiębiorców do wdrożenia swoich produktów bądź usług (zwłaszcza z sektora IT)

Rekomendacje

  • Stworzenie przestrzeni umożliwiającej swobodną wymianę opinii i wspólną pracę pomiędzy wszystkimi użytkownikami przestrzeni miejskiej (urzędnicy, mieszkańcy, przedsiębiorcy, naukowcy/eksperci, organizacje pozarządowe)
  • Identyfikacja problemów miejskich przy udziale wszystkich użytkowników przestrzeni miejskiej w celu uzyskania pełniejszego obrazu wyzwań polityki miejskiej
  • Wykorzystanie dostępnych technologii teleinformatycznych dla zwiększenia udziału mieszkańców w tworzeniu polityki miejskiej
  • Interdyscyplinarne podejście do wypracowywania innowacyjnych rozwiązań dla miejskich wyzwań, polegające na wykorzystaniu różnych metod pracy (tj. warsztaty, dyskusje, grupy robocze) oraz zaangażowaniu ekspertów i praktyków z różnych obszarów (aktywiści miejscy/społecznicy, informatycy, urbaniści i architekci, urzędnicy publiczni, socjologowie i antropolodzy)

Przypisy:

  1. Strona Programu Pomoc Techniczna, https://www.popt.gov.pl/strony/wiadomosci/oficjalny-start-urban-lab-w-gdyni/ (dostęp 30.12.2019)
  2. Portal miasta Gdynia, https://www.gdynia.pl/co-nowego,2774/pierwszy-w-polsce-urban-lab-startuje-w-gdyni,534972 (dostęp 30.12.2019)
  3. https://dziennikbaltycki.pl/model-wspolpracy-mieszkancow-urban-lab-w-gdyni-miasto-idzie-tropem-barcelony-lub-madrytu/ar/13962604 (dostęp 30.12.2019)
  4. Ibidem
  5. http://urbnews.pl/pierwszy-w-polsce-urban-lab-startuje-w-gdyni/ (dostęp 30.12.2019)
  6. http://lis.gdynia.pl/2019/05/09/urbanlab-co-takiego-tworzymy-w-gdyni/ (dostęp 30.12.2019)
  7. http://lis.gdynia.pl/2019/04/30/rekrutacja-do-zespolu-tematycznego-urban-labu/ (dostęp 30.12.2019)
  8. http://lis.gdynia.pl/2019/05/09/urbanlab-co-takiego-tworzymy-w-gdyni/ (dostęp 30.12.2019)
  9. http://lis.gdynia.pl/2019/05/08/urbanlab-w-maju-pod-haslem-wspoldzielenia/ (dostęp 30.12.2019)
  10. http://lis.gdynia.pl/2019/08/28/gdynia-w-liczbach-o-otwartych-danych-w-urbanlabie/ (dostęp 30.12.2019)
  11. Baza dobrych praktyk zrealizowanych w ramach Europejskiego Urban Labu – URBACT, https://urbact.eu/good-practices/home (dostęp 02.01.2020)
  12. Szczegółowy opis projektu, https://urbact.eu/sites/default/files/296_Preston_Gpsummary.pdf (dostęp 02.01.2020)
  13. http://lis.gdynia.pl/2019/04/02/urban-lab-w-gdyni-otwarty/ (dostęp 30.12.2019)

Warunki RODO

Warunki RODO